İSNAD, Türkiye merkezli olarak geliştirilmiştir. Kullanıma sunulduğu 2018 yılında hakemli akademik dergi ve kitap yayıncıları ile fakülte dekanlıkları (mezuniyet tezlerinin yazımında) ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüklerince (yüksek lisans ve doktora tezlerinin yazımında) kullanımı benimsenmiş olup kullanıcı sayısı hızlı bir şekilde artış göstermektedir.[1] TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin ve DergiPark gibi akademik yayıncılıkla ilgili akademik dizin ve akademik yayın platformlarınca kaynak gösterme biçimlerinden biri olarak sistem entegrasyonu yapılmış; Web of Science/Clarivate Analytics EndNote, ProQuest RefWorks, Zotero ve Mendeley gibi dünya çapında kullanılan atıf ve kaynakça düzenleme programlarına uygun şablonları hazırlanıp ücretsiz olarak kullanıma sunulmuş ilk ve tek yerli kaynak gösterme sistemidir. Bu yönleri ile İSNAD oldukça önem arz etmektedir.

Türkçe olarak hazırlanan bir bilimsel yazım ve kaynak gösterme sisteminin varlığı, Türkçenin bir bilim dili olması hedefine ulaşmada büyük öneme sahiptir. Ülkemizde birçok devlet kurumu ve üniversite, yıllardır kitap yayımladıkları hâlde, ortak bir akademik yazım ve kaynak gösterme sistemi üzerinde birliktelik sağlanamadığı bilinmektedir. Hatta aynı kurumun farklı tarihlerde yayımladığı eserlerde bile farklı kaynak gösterme sistemlerinin kullanıldığı görülebilmektedir. Dahası çoğu zaman kullanılan kaynak gösterme sistemleri, uluslararası aslına uygun olarak da kullanılamamaktadır. Kaynak kullanımıyla ilgili en yaygın yapılan hata ise ilk dipnotun “Kopyala-Yapıştır” komutu ile kaynakçaya aynen taşınarak sadece “Soyad, Ad” değişimi yapıldıktan sonra diğer bilgilerin olduğu gibi bırakılmasıdır. Oysa uluslararası yaygın kaynak gösterme sistemlerinde eser bilgileri dipnotta genel olarak “virgül (,)”; kaynakçada ise “nokta (.)” ile ayrılmaktadır.

Kaynakçada eser künye bilgilerinin “nokta (.)” ile ayrılması, atıf tespit eden yazılımların eser bilgilerini anlamlı veriler olarak parçalayabilmesi ve işleyebilmesi için gereklidir. Oysa belirtilen hatalı kullanım, devlet kurumlarınca yayımlanan eserlerde bile görülebilmektedir. İSNAD’ın kullanımının yaygınlaşması, bu ve benzeri atıf gösterme hatalarının asgari düzeye inmesine olanak sağlayacaktır. Ayrıca Türkçe konuşan ülkelerin bilim insanlarının makale, kitap ve benzeri bilimsel çalışmalarını İSNAD’ı kullanarak hazırlamaları, atıf ve kaynakça oluşturulmasında standartlaşmaya katkı sunacaktır.

DergiPark’ta 2019 yılı Eylül ayı itibariyle kayıtlı 1.881 dergi bulunmaktadır. Bu dergiler arasında atıf ve kaynak gösteriminde Chicago sistemini kullandığını belirtenlere göz atıldığında büyük bir kısmının bu kaynak gösterme biçimini aslına uygun ve doğru bir şekilde kullanmadığı rahatlıkla görülebilmektedir. TÜBİTAK DergiPark sisteminde yer alan 731 sosyal bilimler alan dergisinden TÜBİTAK TR Dizin’e kabul edilenlerin sayısı ise 524’tür. Dergilerin beyan ettikleri atıf gösterme sistemlerini doğru olarak kullanıyor olmaları TR Dizin ya da uluslararası indekslere kabul edilmelerinin ön şartları arasındadır. Ancak Türkçe yayın yapan dergiler tarafından bu şart tam olarak karşılanamamaktadır. İSNAD’ın kullanımının yaygınlaşması, araştırmacıların ve yazarların işini kolaylaştıracağı gibi dergilerin ulusal ve uluslararası indekslere kabul edilmelerine de bu açıdan olumlu katkıda bulunacaktır.

İSNAD ile öncelikle Türkiye’de ve Türk Cumhuriyetleri’nde sosyal ve beşerî bilimler alanında hazırlanan yayımlarda ortak bir atıf sisteminin kullanımını sağlamak hedeflenmektedir. İSNAD’ın kullanımı, Türkçe konuşan ülkelerde sosyal ve beşerî bilimler alanında kaynak göstermede standartlaşmaya katkı sunarak atıf ve etki değeri tespitine olanak sağlayacak ve Türk dünyası içinde bilimsel iletişimi ve veri akışını kolaylaştıracaktır.

Akademik yazılarda hangi kaynak gösterme sisteminin kullanılacağı, yazar tarafından değil eseri yayımlayacak veya kabul edecek yayıncı, enstitü, üniversite veya kurum tarafından belirlenmektedir. Bu ise yazarı oldukça güç bir duruma düşürmektedir. Yayıncı, enstitü, üniversite veya kurum, metnin kullanımda olan herhangi bir atıf ve kaynak gösterme sistemine uygun olarak hazırlanmasını isteyebilmekte veya uluslararası bir karşılığı olmayan kendi yazım kurallarına uyulmasını isteyebilmektedir. Bu durum, yazarı, hazırladığı metnin dipnot ve kaynakçasını baştan sona değiştirme zorluğu ile karşı karşıya bırakmaktadır. Oysa sosyal ve beşerî bilimlerin tüm alt disiplinlerinde kullanılabilecek şekilde geliştirilen İSNAD’ın akademik yazımda tercih edilmesi, araştırmacıların karşı karşıya oldukları sıkıntıyı da gidermiş olacaktır. Araştırmacı çalışmasını İSNAD Atıf Sistemi’ne uygun olarak hazırladıktan sonra bu sistemi kullanan dilediği dergiye, yayınevine veya kuruma gönderebilecektir. Bu açıdan Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri’nde İSNAD’ın yayınevleri ile kurum ve kuruluşlar tarafından kullanımının benimsenmesi önem taşımaktadır.

[1]      İSNAD Atıf Sistemi (İSNAD; “Kullananlar” (Erişim 16 Nisan 2019).