Sözlükte “dayanmak, yaslanmak, itimat etmek” manasındaki Arapça “sened” kökünden türeyen isnad, “temellendirmek, dayamak; sözü söyleyenine kadar ulaştırmak, bir sözün, bir rivayetin geliş yolunu haber vermek, ilk kaynağa kadar götürmek” anlamlarına gelmektedir. “Sözünün senedi nedir?” örneğinde olduğu gibi sözün kaynağını sorgulamak ve belirtmek için kullanılmaktadır.^[1] Bu anlamda isnad, akademik yazımda atıf veya alıntı yapılan kaynağı belirtmek için geliştirilen atıf sistemine, Türkiye merkezli yayın yapan ilahiyat alan dergilerinde görev üstlenen editörlerin çoğunluğunun (%70,4) kararı ile marka adı olarak seçilmiştir.

Atıf yapmak ve alınan bilginin kaynağını belirtmek (isnad), İslam dünyasında Hz. Peygamber’den aktarılan sözlerin doğruluğunu teyit etmek amacıyla 1./7. yüzyılın sonlarından itibaren yaygın olarak kullanılmaya başlanmış ve sonrasında fıkıh, tarih ve diğer alanlardaki eserlerde bu uygulama devam etmiştir. Batı dünyasında bu tür uygulamalar, 10./16. yüzyılın ortalarından itibaren yine ilk olarak dini metinlerde sonrasında tarih ve diğer alanlardaki kitaplarda kullanılmıştır. İslam kültür mirasında örnekleri görülen kaynak gösterme konusundaki öncülüğe Fuat Sezgin “Arapça tarihsel eserlerde karşılaşılan rivayet zincirleri (isnad) pekâlâ günümüz kitaplarındaki gibi kaynaklara işaret olarak kabul edilebilir.” ^[2] diyerek dikkat çekmiştir.

Günümüzde yaygın olarak kullanılan atıf ve kaynak gösterme sistemleri ise 20. yüzyılın başlarından itibaren ortaya çıkmıştır. Chicago Sistemi’nin (The Chicago Manual of Style) ilk versiyonu 1906 yılında hazırlanmış^[3] ve 2017 yılında 17. edisyonu kullanıma sunulmuştur. 1952 yılında ilk versiyonu^[4] kullanıma sunulan APA’nın (The Publication Manual of the American Psychological Association) ise 2019 itibari ile 7. edisyonu kullanıma girmiştir.

İSNAD Atıf Sistemi Türkiye merkezli olarak Antropoloji, Arkeoloji, Coğrafya, Dil ve Edebiyat, Eğitim, Felsefe, Halkbilimi, Hukuk, İktisadi ve İdari Bilimler, İlahiyat, Psikoloji, Sanat, Sanat Tarihi, Sosyal Hizmetler, Sosyoloji ve Tarih gibi sosyal ve beşerî bilimler alanında atıf ve kaynak göstermede görülen standart gereksiniminin giderilmesi amacıyla geliştirilmiştir.

İSNAD; akademik bir yazının başlığının nasıl belirleneceği, özetinin hangi bilgileri içermesi gerektiği, anahtar kavramların nasıl seçileceği, başlıklandırma formatının nasıl olması gerektiği, içerdiği tablo ve şekillerin nasıl oluşturulacağı, çalışmada kullanılan Arapça, Farsça, İngilizce ve diğer dillerdeki eser adlarının ve müellif isimlerinin nasıl yazılacağı, tarih ve yüzyılların hangi şekilde gösterileceği, yayın etiği kapsamında nelere dikkat edilmesi gerektiği, istifade edilen kaynak eserden dolaylı veya doğrudan nasıl alıntı yapılacağı, atıf yapılan kaynakların katalog bilgilerinin metin içinde veya dipnotta nasıl yazılacağı ve kaynakçanın nasıl oluşturulacağı gibi akademik yazım ve yayın etiği ile ilgili bilinmesi ve uygulanması gereken temel ilke ve kuralları içermektedir.

İSNAD Atıf Sistemi, Dr. Abdullah Demir tarafından Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlüğünce desteklenen RGD-015 numaralı “Ulusal İlahiyat Atıf Dizini Projesi” kapsamında, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Dini İlimler Uygulama ve Araştırma Merkezi (DİMER) bünyesinde, akademik yayıncılık alanında uzman öğretim üyelerinin ve hakemli dergi editörlerinin görüş, öneri ve değerlendirmeleri alınarak 2017-2018 yıllarında “İlahiyat Atıf Sistemi” olarak geliştirildi. İlk versiyonu 12 Mart 2018 tarihinde hem matbu hem de online yayımlanmak suretiyle ücretsiz olarak kullanıma sunuldu. Sistemin ilahiyat alanı dışında da kullanımına dair talepler gelmesi üzerine İSNAD’ın ikinci edisyonu, sosyal ve beşerî bilimler alanında kullanılabilecek şekilde 2019 yılında güncellendi ve geliştirildi.

1. Raşit Küçük, “İsnad”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 2001), 23/154. ↑
2. Fuat Sezgin, İslam’da Bilim ve Teknik, çev. Abdurrahman Aliy (İstanbul: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, 2015), 1/6. ↑
3. The University of Chicago Press, Manual of Style: Being a compilation of the typographical rules in force at the University of Chicago Press, to which are appended specimens of type in use (Chicago: The University of Chicago Press, 1906). ↑
4. The American Psychological Association Council of Editors, “Publication manual of the American Psychological Association”, Psychological Bulletin 49/Supplement (1952), 389- 449. ↑
5. The University of Chicago | Chicago Üniversitesi ↑
6. The American Psychological Association | Amerikan Psikoloji Derneği ↑
7. The Modern Language Association | Modern Diller Derneği ↑