İSNAD Atıf Sistemi / Online Kılavuz / İSNAD 2. Edisyon / Akademik Yazım / 1. Yayın Etiği / 1.1. Yayın Etiği İhlalleri

1.1. Yayın Etiği İhlalleri

İSNAD 2. Edisyon Akademik Yazım 7117 8

İntihal/Aşırma (Plagiarism) bilimsel usullere uygun biçimde gerekli atıfları yapmadan ve kaynak göstermeden başkalarının fikir, veri, eser ve yayınlarını kısmen veya tamamen kendisine aitmiş gibi yayımlamaktır.[1] “İktibasın (alıntının) belli olacak şekilde yapılması lazımdır. İlim eserlerinde, iktibas hususunda kullanılan eserin ve eser sahibinin adından başka bu kısmın alındığı yer belirtilir.”[2] “Bir eserden kaynak göstermeksizin iktibasta bulunan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır.”[3] “Bir eserle ilgili olarak yetersiz, yanlış veya aldatıcı mahiyette kaynak gösteren kişi ise altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”[4] “Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek üniversite öğretim mesleğinden çıkarma cezasını gerektiren fiildir”.[5]

Haksız Yazarlık aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek veya katkısı olan kişileri dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların isimlerini sonraki baskılarda eserden çıkartmak, aktif katkısı olmadığı hâlde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmektir.[6] Bu ihlal, Sözde Yazarlık veya Yazar Saklama şeklinde olabilmektedir.

Sözde (Armağan) Yazarlık (Gift Editorship) “Bir çalışmada (araştırmanın tasarımında, verilerin toplanmasında, değerlendirilmesinde, yayının hazırlanması ve onayında) yeterli katkıda bulunmaksızın yazar olarak görünmek/gösterilmektir”.[7] Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek veya olan kişileri dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların isimlerini sonraki baskılarda eserden çıkartmak, aktif katkısı olmadığı hâlde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek aylıktan kesme cezasını gerektiren fiildir.[8]

Yazar Saklama (Ghost Authorship) “Çalışmaya katkısı olduğu hâlde yazarlar arasında ismine yer vermemektir”.[9] Destek alınarak yürütülen araştırmalar sonucu yapılan yayınlarda destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile bunların katkılarını belirtmemek, uyarma cezasını gerektiren filldir.[10]

Gönüllü Katılım (Voluntary Participation) İlkesinin Çiğnenmesi öğrenci veya diğer katılımcı grupları araştırmaya katılmaya zorlamaktır.[11]

Bilgilendirilmiş Onam (Informed Consent) Almama araştırmaya katılan gönüllülere araştırmanın uygulama adımları ve riskleri hakkında yeterli bilgilendirme yapmadan izinlerini almaktır.[12] Bilimsel bir çalışma kapsamında yapılan anket ve tutum araştırmalarında katılımcıların açık rızasını almadan ya da araştırma bir kurumda yapılacaksa ayrıca kurumun iznini almadan elde edilen verileri yayımlamak kınama cezasını gerektiren fiildir.[13]

Gizlilik (Privacy) İlkesinin Çiğnenmesi katılımcılardan elde edilen kişisel veya kurumsal verileri yasal zorunluluk olmaksızın paylaşmak, araştırmada yer alan katılımcıların kimliklerini saklı tutmamaktır.[14]

Uydurmacılık/Sahtecilik (Fabrication) bilimsel araştırmalarda gerçekte var olmayan veya tahrif edilmiş veri veya sonuçlar yaratmaktır.[15]

Çarpıtma/Yanıltmacılık (Falsification) kasıtlı olarak araştırma kayıtları veya elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan cihaz veya materyalleri kullanılmış gibi göstermek, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya veri atlamaktır.[16] Bilimsel araştırmalarda gerçekte var olmayan veya tahrif edilmiş verileri kullanmak, araştırma kayıtları veya elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan cihaz veya materyalleri kullanılmış gibi göstermek, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmek kademe ilerlemesinin durdurulması veya birden fazla ücretten kesme cezasını gerektiren fiildir.[17]

Dilimleme/Bölerek Yayımlama (Salami Slicing) bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayımlayarak bu yayınları akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmaktır. Bir çalışmayı yayın sayısını artırmak amacıyla bölerek yayımlamak da aynı kapsamdadır.[18] Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayımlayarak bu yayınları akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak aylıktan kesme cezasını gerektiren fiildir.[19]

Çifte Yayın (Duplication) aynı çalışmayı birden fazla yayın ortamında yayımlamaktır”.[20] Ayrıca mükerrer yayınlarını akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak da tekrar yayımdır.[21] Mükerrer yayınlarını akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak aylıktan kesme cezasını gerektiren fiildir.[22]

Diğer Etik İhlaller şunlardır:

“Yayınlarında hasta haklarına riayet etmemek”.[23] Yayınlarında hasta haklarına riayet etmemek kınama cezasını gerektiren fiildir”.[24]

“İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda veya diğer klinik araştırmalarda ilgili mevzuat hükümlerine aykırı davranmak”.[25] İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda veya diğer klinik araştırmalarda ilgili mevzuat hükümlerine aykırı davranmak kınama cezasını gerektiren fiildir.[26]

“Henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tez veya çalışmaları, sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanmak”.[27] “İncelemek üzere görevlendirildiği bir eserde yer alan bilgileri eser sahibinin açık izni olmaksızın yayımlanmadan önce başkalarıyla paylaşmak”.[28] İncelemek üzere görevlendirildiği bir eserde yer alan bilgileri eser sahibinin açık izni olmaksızın yayımlanmadan önce başkalarıyla paylaşmak kınama cezasını gerektiren fiildir.[29]

“Bilimsel araştırma için sağlanan veya ayrılan kaynakları, mekânları, imkânları ve cihazları amaç dışı kullanmak”. [30] Bilimsel araştırma için sağlanan veya ayrılan kaynakları, mekânları, imkânları ve cihazları amaç dışı kullanmak aylıktan kesme cezasını gerektiren fiildir.[31]

“Bilimsel bir çalışma kapsamında yapılan anket ve tutum araştırmalarında katılımcıların açık rızasını almadan ya da araştırma bir kurumda yapılacaksa ayrıca kurumun iznini almadan elde edilen verileri yayımlamak”.[32] Araştırma ve deneylerde, çalışmalara başlamadan önce alınması gereken izinleri yetkili birimlerden yazılı olarak almamak kınama cezasını gerektiren fiildir.[33]

“Araştırma ve deneylerde; hayvanlara ve ekolojik dengeye zarar vermek, çalışmalara başlamadan önce alınması gereken izinleri yetkili birimlerden yazılı olarak almamak, mevzuatın veya Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin ilgili araştırma ve deneylere dair hükümlerine aykırı çalışmalarda bulunmak”.[34] Araştırma ve deneylerde mevzuatın veya Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin ilgili araştırma ve deneylere dair hükümlerine aykırı çalışmalarda bulunmak kınama cezasını gerektiren fiildir.[35]

“Araştırmacılar veya yetkililerce, yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirme ve uyarma yükümlülüğüne uymamak”.[36] Araştırmacılar veya yetkililerce, yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirme ve uyarma yükümlülüğüne uymamak kınama cezasını gerektiren fiildir.[37]

“Bilimsel çalışmalarda, diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve bilgileri, izin verildiği ölçüde ve şekilde kullanmamak, bu bilgilerin gizliliğine riayet etmemek ve korunmasını sağlamamak”.[38]

“Başvuru dosyasında mevcut olmayan bir dergiyi mevcut yahut indekslerde taranmayan bir dergiyi taranıyor gibi göstererek ya da hakemli olmayan bir dergiyi hakemli olarak belirterek yayın yapmak”.[39] Akademik atama ve yükseltmelere ilişkin başvurularda bilimsel araştırma ve yayınlara ilişkin yanlış veya yanıltıcı beyanda bulunmak kınama cezasını gerektiren fiildir.[40]

Bilimsel araştırma ve yayın etiğine (publication ethics) aykırı eylemler ile bu fiillere uygulanacak cezalar, kanun ve yönetmeliklerle belirlenmiştir.[41]

  1. Yükseköğretim Kurulu Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi (YKBAYEY), Yükseköğretim Kurulu (2016), md. 4/1; YKEDİ, md. Tanımlar. ↑

  2. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK), Resmî Gazete 7981 (13 Aralık 1951), md. 35/4. ↑

  3. FSEK, md. 71/3. ↑

  4. FSEK, md. 71/5. ↑

  5. YK, md. 53/5. ↑

  6. YKBAYEY, md. 4/1-e. ↑

  7. YKEDİ, md. Tanımlar. ↑

  8. Yükseköğretim Kanunu (YK), Resmî Gazete 17506 (6 Kasım 1981), md. 53/3-h. ↑

  9. YKEDİ, md. Tanımlar. ↑

  10. YK, md. 53/1-c; YKBAYEY, md. 4/2-a. ↑

  11. YKEDİ, md. Tanımlar. ↑

  12. YKEDİ, md. Tanımlar. ↑

  13. YK, md. 53/2-h. ↑

  14. YKEDİ, md. Tanımlar. ↑

  15. YKBAYEY, md. 4/1-b; YKEDİ, md. Tanımlar. ↑

  16. YKBAYEY, md. 4/1-c; YKEDİ, md. Tanımlar. ↑

  17. YK, md. 53/4-g. ↑

  18. YKBAYEY, md. 4/1-d; YKEDİ, md. Tanımlar. ↑

  19. YK, md. 53/3-g. ↑

  20. YKEDİ, md. Tanımlar. ↑

  21. YKBAYEY, md. 4/1-ç. ↑

  22. YK, md. 53/3-f. ↑

  23. YKBAYEY, md. 4/2-c. ↑

  24. YK, md. 53/2-e. ↑

  25. YKBAYEY, md. 4/2-ç. ↑

  26. YK, md. 53/2-f. ↑

  27. YKBAYEY, md. 4/2-b. ↑

  28. YKBAYEY, md. 4/2-d. ↑

  29. YK, md. 53/2-g. ↑

  30. YKBAYEY, md. 4/2-e. ↑

  31. YK, md. 53/3-e. ↑

  32. YKBAYEY, md. 4/2-g. ↑

  33. YK, md. 53/2-ı. ↑

  34. YKBAYEY, md. 4/2-ğ. ↑

  35. YK, md. 53/2-j. ↑

  36. YKBAYEY, md. 4/2-h. ↑

  37. YK, md. 53/2-k. ↑

  38. YKBAYEY, md. 4/2-ı. ↑

  39. YKBAYEY, md. 4/2-l. ↑

  40. YKBAYEY, md. 4/2-j, 53/2-l. ↑

  41. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK), Resmî Gazete 7981 (13 Aralık 1951); Yükseköğretim Kanunu (YK), Resmî Gazete 17506 (6 Kasım 1981); Doçentlik Yönetmeliği (DY), Resmî Gazete 30392 (15 Nisan 2018); Yükseköğretim Kurumları Etik Davranış İlkeleri (YKEDİ), Yükseköğretim Kurulu (2014). ↑

Was this page helpful?
Yes No

“1.1. Yayın Etiği İhlalleri” hakkında 8 yorum var.

  1. Doktora tezinden yapılan makalede eğer tez danışmanının bir katkısı yoksa ve makalede yazılmamışsa doçentlik başvurusunda etik ihlal sürec,ne girer mi, girerse nasıl savunma yapılmalıdır?

    Yanıtla

  2. Merhaba, daha önce bir dergide yayımlanan kendi makalemizi (atıfla) tezde olduğu gibi bir bölüm olarak kullanabiliyor muyuz?

    Yanıtla

    1. Daha önce yayımlanan bir çalışma kitap bölümü olarak etik beyanda bulunularak yayımlanabilir ancak bu bölüm TELİF yayın olarak kullanılamaz. Tezde de kullanılamaz.

      Yanıtla

  4. Merhabalar Hocam. Doktora tezimden (sağlık bilimleri) 2 yayın yapmak istiyorum çünkü çalıştığım bir parametre tamamen farklı bir yönle alakalıyken, diğer parametreler daha farklı yolaklara etki ediyor. Tezi yazarken de sonucu bağdaştırmak da çok zorlandım ve bu yüzden 2 ayrı yayın yapmak istiyorum. Tek etik kurul ve tek proje bu açıdan etik ihlal yada salamizasyona girer mi?

    Yanıtla

    1. Dilimleme olup olmayacağına aşağıdaki tanımı dikkate alarak tezin içeriğini bilen danışmanınız ile karar verebilirsiniz.
      Dilimleme/Bölerek Yayımlama (Salami Slicing) bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayımlayarak bu yayınları akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmaktır. Bir çalışmayı yayın sayısını artırmak amacıyla bölerek yayımlamak da aynı kapsamdadır.[18] Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayımlayarak bu yayınları akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak aylıktan kesme cezasını gerektiren fiildir.https://www.isnadsistemi.org/guide/isnad2/akademik-yazim/1-yayin-etigi/1-1-yayin-etigi-ihlalleri/

      Yanıtla

Bir Cevap Yazın