“Yayınlarda yazarlık hakları gözetilmelidir. Yazarlık hakkı, Uluslararası Editörler Birliği’nin belirlediği gibi araştırmanın ve yayının tüm aşamalarında görev ve sorumluluk almak anlamına gelir. Daha sonra çıkabilecek bazı anlaşmazlıkları baştan önlemek için, çalışmanın başında, kimlerin yazar, kimlerin destek verenler olarak kabul edileceği ve kimlere teşekkür edileceği hususlarında karar verilmesi uygundur. Araştırmaya verilen katkı oranında isim sıralaması belirlenir.”^[1]

Yazarın adı ve soyadı sadece ilk harfleri büyük olacak şekilde kalın olarak yazılmalı, eğik yazım ise kullanılmamalıdır. Yazarın görev yaptığı kurum üniversite ise üniversite adı, fakültesi ve anabilim dalı yazılmalı, kurumun bulunduğu şehir ve ülke de belirtilmelidir. Yazar tarafından aktif olarak kullanılan e-posta adresi de yazılmalıdır. Yazar bilgileri, çalışmanın etki değerinin “yazar, üniversite, anabilim dalı, şehir ve ülke” kategorilerinde tespit ve takibinde kullanılmaktadır. Ayrıca yazarın Uluslararası Eşsiz Araştırmacı Numarası (ORCID), kişi bilgi alanına eklenmelidir. ORCID numarası, ORCID web sayfasından ücretsiz olarak alınabilmektedir.^[2]

Birden Fazla Yazar Olduğu Durumlarda Yazar Sıralamasını Belirleme

Yazarlık anlaşmazlıkları, akademik dünyada öğrenci-danışman ilişkisinde ortaya çıkabilmektedir. “Danışman teze dayanan bir makaleye doğrudan yazar olarak eklenmeli mi?”, “Makalede ilk yazar öğrenci mi yoksa danışman mı olmalı?”, “Birden fazla yazar olduğunda yazar sıralaması akademik unvanlara göre mi belirlenmeli?” veya benzeri sorular, yüksek sesle dillendirilmese de öğrenci-danışman ilişkisinde akla gelebilmektedir. Yazar, çalışmanın ortaya çıkarılmasına “yazarlık sıfatını hak edecek düzeyde katkısı olan” kişi veya kişileri ifade eder. Dolayısı ile makalede sadece yazarlık sıfatını hak edecek düzeyde katkısı olan kişiler yazar olarak belirtilmelidir. Yazar sıralaması da yazarlık sıfatını hak edecek düzeyde katkı yapanların “katkısı oranına” göre en yüksekten en düşüğe doğru sıralanmalıdır. Bu sıralama, yazarların idari veya akademik unvanı dikkate alınarak değiştirilmemelidir. “Yazarlık sıfatını hak edecek düzeyde katkı” sağlanıp saplanmadığı nasıl belirlenecektir?”. Bu soru, CRediT: Katkı Sunanları Belirleme Taksonomisi ile net bir yanıta kavuşmuştur. CRediT, araştırma ve yayına katkıda bulunanların süreçte oynadıkları rolleri belirlemek için kullanılan 14 katkı çeşidini içeren bir taksonomidir. Bu katkı çeşitleri; “Kavramsal Tasarım, Veri Toplama/Literatür Taraması, Analiz, Araştırma, Finansman, Proje Yürütücülüğü, Beşerî ve Fiziksel Unsurları Sağlama, Yazılım Desteği, Danışmanlık ve Liderlik, Veri Doğrulama, Görselleştirme, Metnin Yazımı, Metnin Geliştirilmesi ve Tashihi” şeklinde sıralanmaktadır. Bu katkılardan her biri, katkı sahibinin emeğini temsil etmektedir. Yazar olarak anılabilmek için bu rollerden en az üçünde katkı sağlamış olmak gereklidir. Çalışmalarda yazarların katkı oranı, İSNAD Atıf Sistemi’nde önerildiği üzere; “Araştırmanın Tasarımı (CRediT 1), Veri Toplanması (CRediT 2), Araştırma – Veri Analizi- Doğrulama (CRediT 3-4-6-11), Makalenin Yazımı (CRediT 12-13) ile Metnin Geliştirilmesi ve Tashihi (CRediT 14)” başlıkları altında puanlanabilir. Çalışma için sağlanan “Finansman ve Destekler (CRediT 5)” de metinde mutlaka belirtilmelidir. Çalışmaya yazarlığı hak edecek düzeyde katkı sağlamayan kişi veya kurumlara ise isimleri anılarak teşekkür edilir. Yazarlar, çalışmanın hazırlanmasında yapay zekâ destekli teknolojileri kullanmışlarsa bu teknolojileri nasıl kullandıklarını belirtmeleri de faydalı olacaktır. Bunların kullanımına dair kriterler şu an tüm dünyada tartışılmaya devam etmektedir. Bu tür anlaşmazlıkları önlemek için açık ve net yazarlık kriterlerinin belirlenmesi önem taşımaktadır. Bu amaçla İSNAD Atıf Sistemi’nin 2024 yılında yayımlanacak üçüncü edisyonuna “Yazarlık Katkılarını Belirleme” başlığı eklenecektir.*

1. 1. * Ayrıntılı bilgi için bk. Demir, Abdullah. “Yazarlık Anlaşmazlıkları: Öğrenci mi danışman mı ilk yazar olmalı?”. Eskiyeni 51 (Aralık 2023), 933-940.

   https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1412212

1. YKEDİ, md. 3/1. ↑
2. Open Researcher Contributor ID (ORCID), “Register”, https://orcid.org/register ↑